DAWNE DZIEJE
Liczne ślady dowodzą tego, że na terenie dzisiejszego miasta i w najbliższym jego otoczeniu, człowiek zamieszkiwał już przed paroma tysiącami lat.
Pozostałości po praprzodkach, najliczniej stwierdzono w północnej, północno-wschodniej i zachodniej części dzisiejszego miasta. Do najliczniejszych znalezisk należą wióry łuskowane, odłupki i rdzenie krzemienne, które dowodzą tego, że tereny te zamieszkałe były przez człowieka z epoki zwanej kamienną, ponieważ głównym materiałem, którym posługiwał się ówczesny człowiek, był kamień.
Ślady osadnicze z epoki kamiennej stwierdzono między Osieczną i Berdychowem, jak i po południowej stronie jeziora. Liczne ślady człowieka z epoki kamiennej pozostały też w okolicach Drzeczkowa, Jeziorek, Trzebani i Wyciążkowa.
Ślady osadnictwa człowieka w rejonie Osiecznej, pochodzą ze środkowej epoki kamienia czyli mezolitu (8000-4500 lat p.n.e.). W owym czasie istniało już "Jezioro Woniesko". Jednak obecność topielisk i bagien powodowała to, iż teren był prawie niedostępny. Obfitość ryb w jeziorach i dzikiej zwierzyny w lasach, przyczyniło się do tego, że człowiek mezolityczny zakładał tutaj obozowiska. Stąd pokaźna ilość znalezisk archeologicznych. W tym okresie zaczynają się początki rolnictwa, następuje udomowienie zwierząt. W owym czasie wynaleziono siekierę i łuk.
Liczne ślady osadnicze dowodzą tego, że w rejonie Osiecznej człowiek przebywał w młodszej epoce kamienia, czyli neolitu (4500-1700 p.n.e.). W rejonie Osiecznej znaleziono skorupy naczyń z okresu neolitycznego tzw. kultury pucharów lejkowatych oraz amfor kulistych.
W czasie trwania neolitu, ludzie zapoczątkowali stałe osadnictwo. Ludność stawiała drewniane domostwa, znała kamienne żarna oraz miała bogate wierzenia religijne i stosowała różnorodne obrzędy.
W epoce brązu - w Wielkopolsce, epoka datowana jest na 1700 lat p.n.e. - odnotowano początki zasiedlenia tych terenów, przez przybyłych ze wschodu, Słowian. Dawni mieszkańcy - Wenedowie - ulegli z czasem asymilacji przez nową warstwę słowiańską. W tym czasie dochodzi do wytworzenia się kultury łużyckiej. Nazwa jej wywodzi się od dużych cmentarzysk na Łużycach, gdzie najwcześniej odkryto najstarsze znaleziska typowe dla tej kultury. Charakterystyczne było w niej palenie zwłok. Na ślady tej kultury w postaci skorup, natrafiono obok drogi Osieczna - Goniembice. Także w rejonie Zamknicy stwierdzono występowanie skorup reprezentujących tę kulturę. Na polach Raduchowa (w obecnych granicach Osiecznej) stwierdzono zlokalizowanie osady lub cmentarzyska kultury łużyckiej. Podobne ślady odkryto na zachód od Raduchowa oraz na terenie Jeziorek.
W okolicach Osiecznej zachowało się stosunkowo dużo śladów z okresu tzw. kultury przeworskiej, a było to w pierwszych wiekach naszej ery, w epoce żelaza i okresie wpływów rzymskich. Ślady takie istnieją w okolicach grodziska Drzeczkowo, tuż za północnymi granicami Osiecznej, niedaleko wschodniego brzegu jeziora oraz obok drogi do Leszna w rejonie Jeziorek i Trzebani. W pobliżu wsi Grodzisko natrafiono na 60 skorup, a niedaleko Stanisławówki - w jednym miejscu - na 34 skorupy, a w drugim na 21.
Im bliżej czasów współczesnych, tym bardziej nasila się osadnictwo. Silnie zaznacza się we wczesnym średniowieczu. Ślady osadnictwa znajdują się tuż za Osieczną przy drodze do Goniembic i niedaleko grodziska Drzeczkowo. W pobliżu tego grodziska natrafiono na wczesnośredniowieczną osadę, ponieważ w jednym miejscu znaleziono 17, a w następnym 22 skorupy. Wiele śladów z tego okresu odkryto w północnej i północnowchodniej części obecnego miasta, niedaleko Osiecznej przy drodze do Trzebani, na północ od Jeziorek, w okolicy Wyciążkowa i na półwyspie Jeziora Łoniewskiego.
Z okresu wczesnośredniowiecznego pochodzą dwa grodziska usytuowane niedaleko miasta. Jedno z nich znajduje się na półwyspie po południowej stronie Jeziora Łoniewskiwgo, a drugie między Osieczną a Drzeczkowem.
Według ocen archeologów, grodziska te były zamieszkałe przez człowieka od IX do XI wieku, czyli pod koniec wczesnego średniowiecza. Czasy te to okres przedpiastowski i wczesnopiastowski. W okresie przedpiastowskim trwał jeszcze zwyczaj ciałopalenia, ale około X wieku obrządek ten ustąpił miejsca pochówkowi szkieletowemu. Zmarłego wyposażano w dary grobowe o czym świadczą znaleziska z cmentarzysk w rejonie Leszna np. Gronówku i Górznie.
Na omawianym terenie, w okolicach Osiecznej, archeologowie stwierdzili występowanie śladów osadnictwa późnośredniowiecznego i nowożytnego. Wszystko to wskazuje na ciągłość osadnictwa w tej okolicy.
W samym mieście, w centrum, archeologowie znaleźli jeden skarb z okresu nowożytnego w postaci dwóch naczyń glinianych, 18 monet miedzianych i dwóch srebrnych. Może to świadczyć o zamożności mieszkańców, którzy w obawie przed grabieżą, zakopywali monety z zamiarem ich wydobycia w spokojniejszych czasach.
